از جُرعه‌های سنتی تا موج سوم قهوه
قهوه، نوشیدنی جهانی قرن‌هاست که در دل فرهنگ‌ها ریشه دوانده؛ اما داستان آن در ایران، مسیر خاص و جذابی را طی کرده است. در این مقاله، نگاهی داریم به تاریخچه ورود قهوه به ایران، سیر تحول مصرف آن، و آینده‌ی این صنعت در سرزمینی که چای سلطنتی دیرینه دارد.
☕ قهوه چگونه وارد ایران شد؟
برخلاف چای که در دوران قاجار نهادینه شد، قهوه سابقه‌ای دیرینه‌تر دارد. نخستین ردپای قهوه در ایران به دوران صفویه بازمی‌گردد؛ زمانی که قهوه‌خانه‌ها نه‌تنها محل نوشیدن، بلکه مرکز تجمع اهل فرهنگ، شعر، سیاست و فلسفه بودند.
قهوه در آن دوران از مسیرهای تجاری دریای سرخ، بندر بصره و حجاز به جنوب ایران می‌رسید. اما با گسترش تجارت چای از هند، جایگاه قهوه به‌تدریج کمرنگ شد و تا دهه‌ها در حاشیه ماند.
📉 افول قهوه؛ سلطه چای در دوران معاصر
در دوران پهلوی، فرهنگ چای‌نوشی آن‌قدر ریشه دواند که قهوه به کالایی لوکس و محدود به طبقات خاص تبدیل شد. بیشتر ایرانی‌ها طعم قهوه فوری را از طریق نسکافه شناختند؛ چیزی دور از تجربه‌ی واقعی قهوه تازه‌دم و آسیاب‌شده.
🌊 موج دوم و سوم قهوه؛ آغاز تحول
دهه ۸۰ شمسی، نقطه عطفی برای قهوه در ایران بود. با ظهور کافه‌های شهری، نسل جدیدی از مصرف‌کنندگان قهوه پدیدار شدند. باریستاها، دستگاه‌های اسپرسوساز و فرهنگ «کافه‌نشینی مدرن» آغازگر موج دوم قهوه در ایران شدند.
اما در دهه ۹۰ شمسی، شاهد ورود موج سوم قهوه بودیم: تمرکز بر منشأ دانه، نوع رُست، روش دم‌آوری، شفافیت زنجیره تأمین و ارتقای سلیقه مصرف‌کننده. این موج، قهوه را از صرفاً نوشیدنی، به «تجربه‌ای فرهنگی» بدل کرد.
📈 آینده صنعت قهوه در ایران؛ یک بازار در حال رشد
✔ فرصت‌ها:
-
افزایش مصرف سرانه قهوه، به‌ویژه در شهرهای بزرگ
-
رشد کسب‌وکارهای تخصصی مانند رُستری‌ها، مدرسه‌های باریستا، فروشگاه‌های دانه
-
برندسازی داخلی و رشد تولید قهوه‌ی ایرانی با هویت مستقل
-
پتانسیل صادرات خدمات قهوه به کشورهای همسایه
❗ چالش‌ها:
-
نبود زیرساخت مناسب برای تولید دانه قهوه در داخل کشور
-
واردات پرهزینه و محدودیت‌های ارزی
-
نیاز به آموزش تخصصی برای باریستاها، مدیران کافه و رُسترها
-
ضعف در برندینگ جهانی و حضور در بازارهای بین‌المللی
